Zapowiedzi

kuratorka: Elżbieta Nieroba

otwarcie 19.04 godzina 19:00
wystawa czynna do 19.05.2024

Patrzymy na śpiące zwierzę, a może na jego martwe ciało? Jaki rejestr emocji każda z tych sytuacji w nas wywołuje? W swoim najnowszym projekcie Nati Krawtz eksploruje problem niepokojącego napięcia pomiędzy tym, na co patrzymy, a tym, co widzimy. I stawia niewygodne pytania: Gdzie przebiega granica pomiędzy życiem a śmiercią? Czy śmierć ciała oznacza utratę sprawczości? "Zwierzę Ci się, kochanie" to zapis wnikliwej obserwacji śpiących zwierząt, których intymność jest wystawiona na pokaz w zoo, jak i przejmujących spotkań artystki z umierającymi zwierzętami nie-ludzkimi lub ich rozkładającymi się ciałami. Ich zdeformowane szczątki wzbudzają wstręt i odrazę. Tymczasem artystka przywraca im podmiotowość, kołysze do snu. Poprzez akt patrzenia daje świadectwo ich cierpienia i bólu. Gest Krawtz konfrontuje nas z tym, czego staramy się nie dostrzegać – że inny sposób zamieszkania świata jest możliwy, że możemy się otworzyć na nowe sposoby opisywania rzeczywistości.

grafika: Nati Krawtz & Magda Wolnicka

Nati Krawtz – artystka-pływaczka, kuratorka, badaczka sztuki. Od kilku lat jej twórczość skupia się na tematyce hydrologicznej – poszukiwania artystyczne zaczyna zazwyczaj od wejścia do wody, traktując pływanie jako podstawową praktykę. Na co dzień pływa w kamionce Bolko w Opolu, nie odpuszcza jednak żadnej okazji, aby pobyć w wodzie. Stara się łączyć aktywność artystyczną i fizyczną, szukając sposobu na somatyzację wiedzy.
W jej akcjach i performansach zauważalna jest też obecność nie-ludzi – najczęściej zwierząt, do których stara się zbliżyć, ale nie zawsze jej się to udaje. Empatyzuje z mieszkańcami wód – pływała w ślinie morskiej podczas katastrofy ekologicznej w Morzu Marmara oraz w rzece Odrze. Nawiązywała również więzi z fokami z Morza Arktycznego.
Przez wiele lat pracowała jako kuratorka w Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu, wykładała w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Uniwersytecie Wrocławskim oraz Politechnice Opolskiej. Obecnie związana jest z Wydziałem Sztuki Uniwersytetu Opolskiego, gdzie uczy oraz prowadzi badania dotyczące obecności kobiet na powojennej scenie artystycznej Los Angeles i pracuje nad dokumentem o Susan Kaiser Vogel.
Uprawiane dyscypliny: wideo, performans, malarstwo, grafika, ceramika, szport/artletyzm
www.natikrawtz.com

Elżbieta Nieroba - socjolożka, wykładowczyni, czytelniczka, obserwatorka świata sztuki. Obecnie związana z Katedrą Socjologii Uniwersytetu Opolskiego. Zajmuje się badaniem narracji na temat środowiska w jakim żyją ludzie, szczególnie interesują ją dyskursy ekologiczne. Obserwuje relacje człowieka z tzw. innymi, starając się odnaleźć sposoby, które pozwolą budować więzi oparte na empatii.

Elżbieta Nieroba

ZWIERZĘ CI SIĘ, KOCHANIE o wystawie Nati Krawtz

Patrzymy na śpiące zwierzę, a może na jego martwe ciało? Jaki rejestr emocji każda z tych sytuacji w nas wywołuje? W swoim najnowszym projekcie Nati Krawtz eksploruje problem niepokojącego napięcia pomiędzy tym, na co patrzymy, a tym, co widzimy. I stawia niewygodne pytania: Dlaczego mamy problem z okazywaniem emocji po odejściu nie-ludzkich zwierząt? W jaki sposób normy społeczne konstruują nasz sposób postrzegania ich śmierci? Gdzie przebiega granica pomiędzy życiem a śmiercią? Czy śmierć ciała oznacza utratę sprawczości? Jak okazać szacunek martwemu ciału i szczątkom?

Zwierzę Ci się, kochanie to zapis wnikliwej obserwacji śpiących zwierząt, których intymność jest wystawiona na pokaz w zoo, jak i przejmujących spotkań artystki z umierającymi zwierzętami nie-ludzkimi lub ich rozkładającymi się ciałami.

Bodźcem do podjęcia poszukiwań rytuałów celebrowania odchodzenia zwierząt nie-ludzkich była tragiczna śmierć kotki artystki, Nory. Niespodziewane wydarzenie pozostawiło po sobie pustkę i dojmujące uczucia. Był to również moment decyzji Krawtz o powrocie do malarstwa – jedynie to medium wydało się artystce godne, aby opowiedzieć o tej śmierci. Śmierci, która w przeciwnym razie pozostałaby niezauważona. Kompozycja autoportretu Zaśnięcie Nory czerpie z motywu piety i przedstawia artystkę opłakującą stratę kotki. Praca z takim ciężarem emocjonalnym nie powinna być wystawiana na pokaz, należy z nią obcować w miejscu smutku, miejscu intymnym. Sięgając po raz kolejny do języka sztuki kościelnej artystka zamienia przestrzeń galeryjną w coś w rodzaju castrum doloris, czyli ołtarza zbudowanego na potrzeby uroczystości pogrzebowych i żałobnych. Monumentalny autoportret dominuje całą przestrzeń. Wykorzystując narzędzia sztuki i symbolikę chrześcijańską artystka uświęca odejście Nory, tym samym sprzeciwia się narracji unieważniania śmierci nie-ludzkich zwierząt i otwarcie przyznaje, że są to dla niej bolesne chwile, które zasługują na refleksję i czas potrzebny na przeżycie żałoby. W dominującym dyskursie Globalnej Północy godnymi żałoby są jedynie ci, którzy znajdują się w polu naszego widzenia, członkowie i członkinie naszej wspólnoty. Zdaniem Judith Butler żałoba jest atrybutem życia wartościowego i godnego opłakiwania, którego strata ma znaczenie. Bez pogrążania się w żałobie nie ma życia, owszem istnieje coś żywego, ale nie jest ono tym samym, co życie znaczące. Taki sposób ramowania życia oznacza, że nie jest ono równo cenione i strata niektórych nie tylko nie wywołuje w nas uczucie smutku i żalu, ale w ogóle nie zasługuje na naszą uwagę (Butler 2016, 2020).

Sprzeciw wobec takiego traktowania nie-ludzi obecny jest również w cyklu prac video Zbliżenie. Jest to przejmujący zapis intymnych spotkań artystki z umierającymi zwierzętami nie-ludzkimi lub ich rozkładającymi się ciałami. Niezauważane przez postronnych obserwatorów konają na poboczach dróg. Ich zdeformowane szczątki wzbudzają odrazę i wstręt. Ale nawet jeśli wstręt nas odpycha, to jednocześnie nam się narzuca i przyciąga naszą uwagę (Miller 1997: X). Nawiązanie tego niechcianego kontaktu to właśnie okazja do bliższego spojrzenia, do zatrzymania się, do spotkania z bezbronnymi ciałami wystawionymi na gnicie i rozkład. Artystka przywraca im podmiotowość, kołysze do snu. Poprzez akt uporczywej obecności, patrzenia, doświadczenia i poświadczania daje świadectwo ich cierpienia i śmierci. To, że ból nie zamieszkuje naszego ciała nie oznacza, że nie ma on nic z nami wspólnego. Etyka reagowania na ból według Sary Ahmed oznacza bycie otwartą na wpływ tego, czego nie możemy poznać i poczuć. Ból ujawnia się dopiero w relacji z innym, który jest jego świadkiem i go uprawomocnia (Ahmed 2014: 29-31). Czasami jedyne co możemy zrobić to po prostu być. Fizyczna bliskość z odchodzącym zwierzęciem lub z tym co po nim pozostało wyzwala całe spektrum emocji, którym Krawtz pozwala wybrzmieć. Żal, gniew, ale także spokój i nadzieja, że odeszły szybko i bez cierpienia – istoty nie będące częścią naszej wspólnoty, bezimienne, niewidoczne. Będące jedynie odnawialnym zasobem taniej natury (Moore 2021).

Zwierzęta zajmują bardzo ambiwalentną pozycję w kulturze zachodniocentrycznej – od zwierząt towarzyszących przez bezimiennych mieszkańców i mieszkanek lasu do przemysłowej produkcji mięsa. Nati Krawtz zmusza nas do zapytania, dlaczego patrzymy na zwierzęta tak a nie inaczej oraz jakie to ma konsekwencje na nasz stosunek do natury i podejmowane przez nas działania. Dotychczasowe narracje Globalnej Północy doprowadziły nas do punktu, w którym Ziemia przestała być miejscem przyjaznym do życia nie tylko dla ludzi. Ten wydawałoby się odwieczny dyskurs o naszej wyjątkowości wyrósł z Oświecenia – idei stworzenia doskonale racjonalnego społeczeństwa z pomocą nauki i technologii – zaś w ramach neoliberalnego podejścia do rynku nabrał bezprecedensowego znaczenia w kształtowaniu naszych relacji z naturą, które Naomi Klein nazywa stanem wojny (Klein 2020: 28). Podążając za myślą feministek posthumanistycznych, szukając inspiracji w epistemologii i ontologii nowego animizmu Nati Krawtz przełamuje dominujący dyskurs. Tworzy intymny język sztuki, za pomocą którego porzuca znane schematy i otwiera się na nowe relacje, w których człowiek nie jest już miarą wszechrzeczy, nie panuje nad naturą; język sztuki, który stanowi odpowiedź na obecny kryzys wyobraźni – odsłania przed nami bogactwo innych sposobów postrzegania i wyobrażania sobie rzeczywistości, w której zwierzęta nie-ludzkie mają wartość samą w sobie niezależnie od możliwości ich instrumentalnego wykorzystania przez człowieka. Kierunek artystycznych peregrynacji wyznaczają poglądy autorek, które opowiadają się za odpowiedzialnym nawiązywaniem relacji ze światem i jego nie-ludzkimi mieszkańcami i mieszkankami. Donna Haraway, Rosi Braidotti, Jane Bennett czy Karen Barad mimo dzielących je różnic podkreślają potrzebę radykalnej zmiany dotychczasowej narracji i poszukiwania takiej opowieści o świecie, do której zostaną zaproszeni wielogatunkowi gracze i uznana zostanie ich sprawczość, zaś odrzucone zostaną kulturowe hierarchie w naszym patrzeniu na nie-ludzkie zwierzęta i naturę. Gest Krawtz rzuca wyzwanie naszej antropocentrycznej perspektywie. Konfrontuje nas z tym, czego staramy się nie dostrzegać – że inny sposób zamieszkania świata jest możliwy, że możemy się otworzyć na nowe sposoby opisywania rzeczywistości - może poczujemy wtedy nie tylko więcej smutku, ale i radości z tego, że jesteśmy częścią tego niesamowitego świata.

Bibliografia:

Ahmed S., 2014, The cultural politics of emotion, Edinburgh University Press.

Bakke M., 2015, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza.

Barad K., 2007, Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning, Duke University Press.

Bennett J., 2014, Życie w antropocenie, w: red. A. Jach, P. Juskowiak, A. Kowalczyk, Ekologie, tł. J. Bednarek, Muzeum Sztuki w Łodzi.

Braidotti R., 2014, Po człowieku, tł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, PWN.

Butler J., 2016, Frames of war. When life is grievable?, Verso Books.

Butler J., 2020, The force of nonviolence. An ethico-political bind, Verso Books.

Haraway D., 2016, Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene, Duke University Press.

Haraway D., T.N. Goodeve, 2023, Jestem listotą. Donna J. Haraway w rozmowie z Thyrzą Nichols Goodeve, tł. A. Derra, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.

Klein N., 2020, To zmienia wszystko. Kapitalizm kontra klimat, tł. H. Jankowska, K. Makaruk, Wydawnictwo Literackie..

Miller W.I, 1997, The anatomy of disgust, Harvard University Press.

Moore J., 2021, Narodziny taniej natury, w: red. J. Moore, Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, tł. K. Hoffmann, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.

godziny otwarcia galerii: wtorek: 12:00-15:00; środa - sobota: 12:00 - 19:00; niedziela: 11:00 - 17:00

Bilety: ulgowy 1 zł, normalny 1,5 zł
Wstęp wolny we wtorki i w dniu otwarcia oraz dla: studentów kierunków artystycznych, uczniów liceum plastycznego, grup zorganizowanych, emerytów, rencistów i bezrobotnych, posiadaczy karty Zgrana Rodzina
Posiadaczom karty Zgrana Rodzina przysługuje 50% rabatu na wybrane wydawnictwa galerii BWA w Zielonej Górze.

Dostępność:  W galerii BWA mile widziane są psy przewodniki i inne asystujące zwierzęta. Wystawa znajduje się na parterze. Wystawa odbywa się w sali ekspozycyjnej, która jest dostępna dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Do galerii prowadzi podjazd z polbruku o pochyłości 25 stopni, nierówna powierzchnia. Drzwi do budynku są dwuskrzydłowe, ale odblokowane jest jedynie lewe skrzydło, które otwiera się na zewnątrz, szerokość przejazdu wynosi 85 cm. Istnieje możliwość otwarcia dodatkowego skrzydła i wtedy przejazd wynosi 170 cm. Drzwi wykonane są ze szkła, plastiku i metalu; w czasie ciepłych miesięcy lewe skrzydło drzwi jest otwarte na oścież.

wernisaż, 19.04.2024